Υπάρχει ήδη ένα άρθρο σ’ αυτό το μπλογκ για τον Ντάνιελ Καν και τα τραγούδια του. Ένα απ’ αυτά όμως είναι τόσο ιδιαίτερο, που αξίζει ίσως ένα ξεχωριστό άρθρο:
Το τραγούδι εξιστορεί τη δημιουργία, τη δράση και το τέλος μιας πραγματικής εβραϊκής οργάνωσης στην Ευρώπη, λίγο μετά τον Β’ Παγκόσμιο. Αντί να περιγράψω την ιστορία, προτίμησα να κάνω μια απόπειρα μετάφρασης των στίχων του τραγουδιού (από τα αγγλικά στα ελληνικά). Πιστεύω ότι είναι αρκετή για να μπει κάποιος στο νόημα:
Το χίλια εννιακόσια σαράντα πέντε,
ανάμεσα στους Εβραίους που είχαν μείνει ζωντανοί,
βρέθηκε ένας άντρας οραματιστής,
που μετέτρεψε την οργή του σε σχέδιο.
Άμπα Κόβνερ ήταν τ’ όνομά του,
είχε κερδίσει τη φήμη του ως αντάρτης.
Ήταν κάποτε ένας Εβραίος επαναστάτης από το Βίλνιους,
ένας γνήσιος ποιητής-πολεμιστής.
Συνάντησε μερικούς επιζήσαντες μαχητές των γκέτο,
σοσιαλιστές και σιωνιστές, συνωμότησαν.
Μαζεύτηκαν σ’ ένα διαμέρισμα στο Λούμπλιν
και κάθισαν γύρω απ’ το τραπέζι της κουζίνας.
Έδωσαν στους εαυτούς τους ένα εβραϊκό όνομα
και μ’ αυτήν τη λέξη δήλωσαν,
ότι εκδίκηση είναι αυτό που θα ήθελε ο Θεός
– αν υπήρχε Θεός – κι έτσι θα σκότωναν
έξι εκατομμύρια Γερμανούς!
Μπορεί να πείτε ότι ήταν παρανοϊκό
και πόνος που εκφράστηκε σε λάθος κατεύθυνση.
Δεν ήθελαν τον πόλεμο να τελειώσει,
ήθελαν ένα πράγμα: νακάμ, εκδίκηση.
Για κάθε Εβραίο που έκαψαν οι Ναζί,
για κάθε ρατσιστικό νόμο που πέρασαν,
για κάθε λάθος που δεν ήταν σωστό,
για όλους τους νεκρούς, θα πολεμούσε η Νακάμ.
Έφτιαξαν μια ομάδα από σαράντα δυνατούς,
για να διορθώσουν ό,τι ήταν λάθος.
Επέλεξαν να δηλητηριάσουν τους αγωγούς νερού,
ακριβώς όπως κατηγορούσαν τους Εβραίους από παλιά.
Στη Νυρεμβέργη και την πόλη του Αμβούργου
οι πράκτορές τους δούλευαν υπόγεια.
Βρήκαν δουλειές δίπλα στο ποτάμι
και περίμεναν το δηλητήριο να φτάσει.
Και ο Κόβνερ πήγε στο Τελ Αβίβ
για να δει τι βοήθεια μπορούσε να λάβει.
Μα η Χάγκανα δεν συμφώνησε
να συμμετέχει στη συνωμοσία του.
Έξι εκατομμύρια Γερμανούς!
Μπορεί να πείτε ότι δεν ήταν σωστό,
το «οφθαλμός αντί οφθαλμού» θα μας έκανε όλους τυφλούς.
Δεν ήθελαν να κάνουν καμία αλλαγή,
ήθελαν ένα πράγμα: νακάμ, εκδίκηση.
Έτσι ο Άμπα Κόβνερ γύρισε πίσω,
με μπουκαλάκια δηλητήριο στο σάκο του,
πάνω σ’ ένα πλοίο του αγγλικού ναυτικού,
αλλά οι Βρετανοί ειδοποιήθηκαν για τα σχέδιά του.
Τον έθεσαν σε κράτηση
και το δηλητήριο ρίχτηκε στη θάλασσα.
Ο Κόβνερ πέρασε ένα χρόνο στη φυλακή
και έτσι το Σχέδιο Α δεν εφαρμόστηκε.
Η υπόλοιπη οργάνωση σκορπίστηκε
και όλα τα αναπληρωματικά τους σχέδια απέτυχαν.
Αλλά ένας πράκτορας σ’ ένα αρτοποιείο
κατάφερε να βρει λίγο δηλητήριο απ’ το Παρίσι.
Μόλις το δηλητηριασμένο ψωμί φούσκωσε
το πήρε σε μια φυλακή των Συμμάχων
και διάφορες αναφορές λένε
ότι εκατοντάδες φυλακισμένα μέλη των SS πέθαναν.
Έξι εκατομμύρια Γερμανούς!
Μπορεί να πείτε ότι ήταν λάθος.
Αλλά ήταν οι πράξεις τους αδύνατες ή δυνατές;
Και ποιοι είμαστε εμείς για να τους κρίνουμε και να τους καταδικάσουμε;
Ήθελαν ένα πράγμα: νακάμ, εκδίκηση.
Έτσι η Νακάμ διαλύθηκε εντελώς,
αποβιβάστηκαν στις ακτές της Παλαιστίνης
και ο Άμπα Κόβνερ και η ομάδα του
έγιναν όπως πολλοί άλλοι Εβραίοι.
Έβαλαν στην άκρη την οργή και το μίσος τους
και δούλεψαν για να κτίσουν ένα εβραϊκό κράτος,
με εβραϊκές πόλεις και εβραϊκά αγροκτήματα
και εβραϊκά όπλα και ατομικές βόμβες.
Μπορεί η εκδίκηση αν την βάλεις στο ράφι,
να βγει μετά πάνω σε κάποιον άλλο;
Προσέξτε πώς θα ερμηνεύσετε αυτήν την ιστορία,
για να μην επικρατήσουν οι δικές σας προκαταλήψεις.
Γιατί κοιτάξτε τον κόσμο γύρω σας σήμερα
και σκεφτείτε το ρόλο που παίζει η εκδίκηση.
Επειδή η Ιστορία έχει τα απλήρωτα χρέη της
και είναι καλύτερα να τα ξεχνάμε;
Έξι εκατομμύρια Γερμανούς!
Μπορεί να πείτε ότι ήταν εξωφρενικό,
αλλά τι θα απογίνει ένα όνειρο που αναβάλλεται;
Πώς μπορούσαν απλά να ξεκινήσουν πάλι απ’ την αρχή;
Ήθελαν ένα πράγμα: νακάμ, εκδίκηση!
Ο Άμπα Κόβνερ.
Ο καθένας μπορεί φυσικά να κάνει τις δικές του σκέψεις σε σχέση μ’ αυτή την ιστορία. Το σίγουρο είναι ότι αυτή αποδεικνύει κάτι μάλλον αυτονόητο: ότι ανάμεσα σε κάποιους Εβραίους υπήρχε διάθεση για εκδίκηση απέναντι στους Γερμανούς μετά το Ολοκαύτωμα. Όχι απλά τιμωρία λίγων κυρίως υπευθύνων, αλλά εκδίκηση κοινωνικής ομάδας (Εβραίοι) εναντίον κοινωνικής ομάδας (Γερμανοί).
Η λογική αυτή, της συλλογικής εκδίκησης και τιμωρίας, μπορεί να μας ακούγεται πολύ σκληρή και άδικη, από την άνετη θέση που βρισκόμαστε σήμερα. Δεν μπορούμε όμως να παραβλέψουμε ότι αυτός είναι ο τρόπος που λειτουργούσαν και σε σημαντικό βαθμό λειτουργούν ακόμα οι ανθρώπινες κοινωνίες. Ακόμα περισσότερο αν αναλογιστούμε τι είχε μόλις συμβεί: έξι εκατομμύρια μέλη της κοινωνικής ομάδας του Κόβνερ είχαν δολοφονηθεί με το χειρότερο τρόπο που μπορεί να φανταστεί άνθρωπος, για το μοναδικό λόγο ότι ήταν Εβραίοι. Και μάλιστα εντελώς απρόκλητα, χωρίς αυτή η κοινωνική ομάδα (Εβραίοι) να έχει εφαρμόσει ποτέ ή να έχει τη δυνατότητα ή θέληση να εφαρμόσει ανάλογη βία προς τους Γερμανούς.
Αν το σκεφτούμε, οι άλλες εθνότητες που υπέφεραν από τους Γερμανούς πήραν κατά κάποιον τρόπο τη συλλογική τους εκδίκηση. Οι Άγγλοι βομβάρδισαν γερμανικές πόλεις και σκότωσαν έτσι Γερμανούς άμαχους και γυναικόπαιδα, όπως τους είχαν κάνει πριν οι Γερμανοί. Οι Γάλλοι κατείχαν με τη σειρά τους γερμανικό έδαφος και μάλιστα ένα μέρος της γερμανικής πρωτεύουσας. Οι Ρώσοι βίασαν χιλιάδες Γερμανίδες και ύψωσαν τη σημαία τους στο Ράιχσταγκ, κάνοντας έτσι τους Γερμανούς να νιώσουν ένα μέρος της ταπείνωσης που είχαν νιώσει πριν οι ίδιοι. Οι Πολωνοί προσάρτησαν ένα μεγάλο μέρος της Γερμανίας και έδιωξαν 10 εκατομμύρια Γερμανούς από τα σπίτια τους – ένα είδος αντίποινων και για τις επαναλαμβανόμενες περιόδους προσάρτησης και κατοχής πολωνικού εδάφους από τη Γερμανία.
Οι Εβραίοι όμως; Σ’ αυτούς δεν δόθηκε καμία δυνατότητα συλλογικής εκδίκησης, ούτε καν μερικής. Οι Γερμανοί ως λαός ουσιαστικά ποτέ δεν πλήρωσαν γι’ αυτό που έκαναν στους Εβραίους, κι ας ήταν η μεγαλύτερη σφαγή που μπορεί να βάλει ο ανθρώπινος νους. Αυτό είναι κάτι που λογικά πρέπει να δημιούργησε πολύ βαριά απωθημένα στη συλλογική συνείδηση του εβραϊκού λαού.
Έχει ίσως και η σημερινή βία του ισραηλινού κράτους κάτι να κάνει μ’ αυτό; Δεν αναφέρομαι απλά στη βία που έτσι κι αλλιώς έχει μέσα του ο σιωνισμός ως ιδεολογία (αφού βασίζεται στη βίαιη εκδίωξη ενός λαού για να κάνει τόπο σ’ έναν άλλο). Ιδιαίτερα όμως μετά τον τελευταίο πόλεμο στη Γάζα, την αντίδραση στην προσέγγιση ΗΠΑ-Ιράν, την επανεκλογή του Νετανιάχου, με την υπόσχεση να μην αποδεχτεί ποτέ παλαιστινιακό κράτος, δημιουργείται μια αίσθηση ότι το Ισραήλ είναι ως κράτος και κοινωνία εθισμένο στη βία, ότι την έχει ανάγκη. Κάτι που δεν εξηγείται απλά με μια ψυχρή λογική εξυπηρέτησης κάποιων συμφερόντων: αυτός ο εθισμός έχει κάτι παρανοϊκό και μάλλον και αυτοκαταστροφικό μέσα του.
Τροφοδοτείται αυτή η συμπεριφορά του Σιωνισμού, η τωρινή όπως και η παλιότερη, και από το απωθημένο της μη πραγματοποιημένης εκδίκησης; Αυτό είναι κάτι που μπορούν να κρίνουν καλύτερα όσοι έχουν μελετήσει την ψυχολογία της μάζας. Σαν σκέψη πάντως δεν φαίνεται εντελώς παράλογη, αν αναλογιστεί κάποιος το βάρος που έχει η ιδέα της συλλογικής εκδίκησης και τιμωρίας στις ανθρώπινες κοινωνίες. Και δεν χρειάζεται να πάμε πολύ μακριά, αφού και στις δικές μας χώρες επανέρχεται συχνά η λογική της εκδίκησης σε διάφορες συγκρούσεις, για γεγονότα πολύ μικρότερα σε έκταση από αυτό που συνέβη στους Εβραίους.
Φυσικά, πολύ δύσκολα θα μπορούσε ένας υγιής άνθρωπος να εγκρίνει ηθικά τα σχέδια του Άμπα Κόβνερ και της ομάδας του. Το να σκοτώσεις τόσο κόσμο με μόνο κριτήριο την εθνικότητά τους, είναι από κάθε άποψη απάνθρωπο. Αν όμως αυτή ήταν όντως η εναλλακτική επιλογή: είναι τελικά η εφαρμοσμένη πολιτική του Ισραήλ από την ίδρυση του μέχρι σήμερα πολύ πιο ανθρώπινη;
eastmediterranean 